Australijski badacz, John Hattie poświęcił kilkanaście lat swojej pracy naukowej na zbieranie i analizowanie naukowych doniesień z całego świata, których celem było sprawdzanie skuteczności różnorodnych metod i podejść edukacyjnych. W publikacji Visible Learning, zebrał ponad 800 metaanaliz (czyli prac naukowych zbierających inne prace) obejmujących 50 tysięcy publikacji naukowych, dotyczących łącznie 240 milionów uczniów. Kilka lat później uzupełnił tą listę o dalsze 100 metaanaliz.
Jego podejście było stosunkowo wąskie, gdyż za skuteczne metody uznał te, które pozwalają uczniom na szybki wzrost wiedzy lub umiejętności kojarzonych ze szkołą. Tak więc w badaniach nie były uwzględnione postępy w przestrzeni kompetencji współpracy, krytycznego myślenia czy empatii poznawczej.
Jego wnioski są następujące:
- wiele tradycyjnych metod, jak stopnie szkolne i obowiązek pracy domowej ma bardzo mały pozytywny wpływ na wzrost umiejętności szkolnych,
- większość metod nastawionych na konkretny cel sprzyja osiągnięciu tego celu, choć w różnym tempie i stopniu,
- za skuteczne metody edukacyjne należy uznać te, które dają poprawę umiejętności szkolnych o 50-60% lub więcej w ciągu roku.
Hattie analizował zarówno konkretne metody (np. dopasowanie stylu uczenia – niski wpływ, feedback – wysoki wpływ) jak i ogólne koncepcje edukacyjne (np. postawienie na relacje w klasie). Doszedł do wniosku, że kluczowe dla rozwoju uczniów jest postawa i pewne kompetencje nauczyciela. Co musiałoby się stać w szkole i klasie, aby uczniowie mogli się szybko rozwijać? Spróbuję niżej podsumować jakie cechy i zachowania (wg Hattiego) powinien mieć nauczyciel sprzyjający rozwojowi jego uczniów:
- wiedzieć jaki cel chce osiągnąć i świadomie dobierać metody do jego osiągnięcia,
- wybrać sobie metody sprawdzające postępy uczniów,
- wiedzieć jaka jest wejściowa wiedza i umiejętności uczniów,
- udzielać uczniom informacji zwrotnej, tak aby zdawali sobie sprawę z osiąganych postępów,
- przedkładać uczenie głębokie (zrozumienie) nad powierzchownym (pamiętanie),
- znać się na swojej pracy (metodyka) i dziedzinie specjalizacji,
- poszukiwać nowych metod i źródeł pracy – głównie poprzez szkolenia, konsultacje, pracę w zespole, ale też informację zwrotną od uczniów,
- krytycznie przyglądać się swojej pracy i dążyć do jej udoskonalenia,
- podejmować wyzwania i stawiać ambitne wyzwania uczniom,
- jasno określać swoje wymagania, ale też być otwartym na ich zmianę,
- stwarzać atmosferę opartą na zaufaniu, akceptować błędy,
- wykorzystywać różnorodne strategie i metody pracy,
- wchodzić w relację z uczniami, znać ich potrzeby i ograniczenia,
- być elastycznym, zmieniać plany zajęć, tak aby odpowiadały one potrzebom uczniów,
- z entuzjazmem podchodzić do swojej pracy,
Hattie doszedł do niezwykłej konkluzji – uznał, że uczenie się (szczególnie to głębokie) zachodzi najszybciej wtedy, gdy nauczyciel w tym procesie sam się uczy, a uczniowie stają się własnymi nauczycielami. Sytuacje, gdy nauczyciel jest przewodnikiem w zdobywaniu, a nie dawcą wiedzy, są, wg niego, dla obu stron procesu bardzo korzystne.
Zaangażowanie nauczyciela i jego etyka pracy mają dużo większe znaczenie niż przyjęta metoda pracy. Oznacza to, że entuzjastyczny nowicjusz może osiągnąć więcej niż zblazowany profesjonalista.
Źródło: John Hattie [2018] Widoczne uczenie się dla nauczycieli, Centrum Edukacji Obywatelskiej.
